Monkeypox (Maymun Çiçeği) artık Türkiye'de; Korkmayın, Korunun
30 Haziran’da yapılan açıklama ile ülkemiz dahil bir çok ülkede monkey pox vakası rapor edilmiştir. Bu sene artan vakaların nedeninin Monkey pox’a da etkili olduğu bilinen çiçek hastalığı aşılarının etkinliğinin azalması olduğu düşünülmektedir. Gelecekte daha fazla vaka gözlenmesi beklenmektedir.
DSÖ tarafından henüz endişe verici bir durum olmadığı konusunda açıklama yapılmış olsa da etkili enfeksiyon kontrol önlemleri de dahil olmak üzere sıkı bir takip ve klinik gözetim gerektiği açıktır. Bu nedenle potansiyel olarak tehdit oluşturan kontamine yerleri anlamak için çevresel örnekleme çalışmaları enfeksiyon kontrol önerilerine rehberlik edebilir.
Bu amaçla yapılan medRxiv ön baskı sunucusuna gönderilen yakın tarihli bir makalede, araştırmacılar Birleşik Krallık'ta Monkey pox virüsü (MPXV) vakası için çevresel örneklemeler gerçekleştirdiler ve bulaş yollarını anlamaya çalıştılar.
Dört haftalık bir geziden sonra Nijerya'dan İngiltere'ye dönen bir gezgin MPXV pozitif bulundu. Semptomlar, dört gün ateş ve kalıcı, yaygın bir püstüler döküntü ile başladı. Hasta, Nijerya'dayken kırsal bölgelere seyahat etmemiş ve hayvanlarla, çiğ gıdalarla veya haşerelerle bilinen bir etkileşimi olmamıştı. Üç lezyondan, boğaz sürüntülerinden, idrardan ve kandan alınan hasta numuneleri laboratuvarda incelendi ve MPXV-pozitif bulundu.
Daha sonra ekip, hasta ve kardeşlerinin yaşadığı evde çevresel örnekleme yaptı. Ayrıca, hastanın havaalanından eve gitmek için kullandığı bir otobüsü de analiz ettiler.
Pozitif numuneler, hem yüzey hem de vakum numune alma teknikleri kullanılarak belirlendi. Monkey Pox teşhisi, pan-orthopox ve MPXV'ye özgü RT-qPCR testi ile doğrulandı. Farklı çevresel örneklerden MPXV DNA'sının tespiti de RT-qPCR kullanılarak doğrulandı. Daha fazla doğrulama ve açıklama için pozitif örneklere tam genom dizilimi ve elektron mikroskobu incelemesi yapıldı.
Çalışma sonuçları MPXV DNA'sının MPXV ile enfekte olmuş kişi ve kardeşlerinin yaşadığı evde alınan 21 yüzey örneğinin tümü pozitifti ve çoğunda Ct değerleri düşük yani virüs yükü fazlaydı. Hastanın bu alanlara yaptığı son ziyaretten üç gün sonra, bulaşıcı MPXV 6 örnekte bulundu. Bu bulgular, kirlenmiş ortamların ileriye dönük MPXV bulaşma riski oluşturabileceğini doğruladı.
Ayrıca hastanın seyahat ettiği otobüsten alınan örneklerin hiçbirinde MPVX DNA'sı tespit edilememiştir. Numune yolculuktan yaklaşık bir hafta sonra alınmış ve bu zamana kadar araç temizlenmiş olabilir. Ama otobüsteki diğer yolcular ve daha sonra binenlerde herhangi bir monkey pox semptomu rapor edilmemiştir.
Endişelenmeli miyiz? Nasıl korunacağız?
Çiçek hastalığı ile aynı aileden ama daha hafif seyirli hastalıkta semptomlar ateş, şişmiş lenf düğümleri, kas ağrıları, titreme ve yorgunluk ile başlar. Deri lezyonları yaklaşık 1-3 gün sonra ortaya çıkar: genellikle irin dolu kabarcıklar şeklinde bir döküntüdür. Hastalığın ayırt edici özelliği, gövdede başlayan ve sonra ekstremitelere yayılan bu döküntüdür. 21 güne kadar sürebilir.
Monkeypox ciddi hastalığa ve enfekte olanların %10'ununda ölüme neden olabilir ancak bu, suşa bağlıdır. Şu anda dolaşımda olan suş için ölüm oranı %1'den daha azdır. Ayrıca mortalite oranı “kişinin genel sağlık durumu, beslenme durumu ve modern sağlık hizmetlerine erişim” gibi bir dizi faktöre bağlıdır. Bu nedenle Afrika’da tespit edilen ölüm oranlarının yüksektir.
İnsanlara genellikle ısırık veya çizik gibi enfekte hayvanlarla temas yoluyla bulaşır. Virüs geleneksel olarak insanları konak olarak tercih etmediği için insandan insana bulaşma nadirdir. İnsanlar arasında bulaşma ise döküntülere veya lezyonlara, vücut sıvıları, solunum damlacıkları ve yatak örtüleri gibi kontamine materyallerle yakın temas yoluyla yayılır. Bulaşma yolları araştırılırken vücut sıvılarının değişimi, uzun süreli öpüşme, solunum damlacıkları ve potansiyel olarak maruz kalan insanlarla temas gibi cinsel davranışlara odaklanılmıştır. Solunum yoluyla bulaşma nadirdir. Şimdiye kadarki kanıtlar, Monkey pox’un aerosolize olmadığı yönündedir.
Eski araştırmalar, insandan insana bulaşma potansiyelinin (R0) 1'den daha az olduğunu, yani enfekte kişinin birden fazla kişiye bulaştıramayacağını göstermiş olsa da şuanda mevcut salgın "büyük bir coğrafi bölgeyi kapsadığından" durum bir parça değişmiş ve virüs bulaşma yeteneği kazanmış olabilir.
Belirlenen vakalardan yayılmayı kontrol etmek için antiviraller ve çiçek aşıları kullanılabilir.
Belirtiler fark edersem ne yapmalıyım?
CDC, vücudunuzun herhangi bir yerinde, ateş ve titreme olsun veya olmasın yeni, açıklanamayan bir deri döküntüsü veya lezyon geliştirirseniz derhal muayene olmanızı ve başkalarıyla temastan kaçınmanız gerektiğini tavsiye eder.
Ancak ateş ve kızarıklık, suçiçeği, zona veya herpes simpleks gibi daha yaygın diğer hastalıkların da belirtisi olabileceğini unutmayın ve endişelenmeyin. Temas öykünüz olmadıkça Monkey pox olma olasılığınız düşüktür.
Birçok garip ve yeni ortaya çıkan enfeksiyonda olduğu gibi, hepimiz meraklı olmalı ama korkmayıp kendimizi doğru şekilde korumalıyız.
Monkey pox hastalığına yakalanan kişi evde izole edilmelidir. Aktif döküntüleri veya başka semptomları varsa, mümkün olduğunca diğer aile üyelerinden ve evcil hayvanlardan ayrı bir odada izole edilmelidir.
- Monkey pox olsun ya da olmasın hastaların döküntü, kızarıklık veya yarasına dokunmayın
- Hasta kişilerle yakın, cilt temasından kaçının.
- Hasta biriyle öpüşmeyin, sarılmayın, kucaklaşmayın veya seks yapmayın.
- Yemek kaplarını veya bardakları paylaşmayın.
- Hasta bir kişinin yatak takımlarına, havlularına veya kıyafetlerine dokunmayın
- Temizliğinden emin olmadığınız, başkaları ile ortak kullanılan havlu, yatak veya kıyafetlere dokunmayın
- Özellikle hasta insanlarla temastan sonra ellerinizi sık sık sabun ve suyla yıkayın veya alkol bazlı el dezenfektan kullanın.
Uzm. Dr. Tutku Taşkınoğlu