Lyme Hastalığı Nedir?

Lyme hastalığı (Borreliosis) genelde Ixodes ricinus türü kenelerin ısırması ile insana bulaşan Borrelia burgdorferi adlı spiroketin yol açtığı bir hastalıktır.

Bütün kene ısırıklarının Lyme hastalığını bulaştırmada potansiyel tehlike taşıdığı unutulmamalıdır. Keneler bağırsaklarında borrelia taşırlar. Bahar, yaz ve erken sonbaharda aktiftirler. Güneş ışınından kaçarlar ve genelde çayır ve ağaçların olduğu gölge yerleri tercih ederler. Yumurtanın çatlama ve larva formunun yaşaması için %65'den fazla nem gereklidir. Bu yüzden serin yağışlı ilkbahar üreme için idealdir. Bu keneler geyik, tilki, çakal, kedi, köpek, fare, rakun, inek, vahşi hayvanlar ve insan gibi birçok hayvan tarafından taşınır. Evcil hayvanlar enfekte keneyi eve taşıyabilir. Ayrıca enfekte anneden hamilelik esnasında çocuğa geçebilir.

Klinik Belirtiler

Hastalık değişik şekillerde ortaya çıkmakla beraber ilk belirti deride kenenin ısırdığı bölgede kızarıklıktır. Kene ısırmasından sonra 3 gün ile 1 ay arasında eritema migrans denen (öküzgözü eritem) ortası açık kenarları kırmızı veya iç içe geçmiş koyu kırmızı alanlar içinde açık kırmızı alanlar içeren eritem (kızarıklık) meydana gelir. Bu görüntü Lyme hastalığına hastır ve tanı koydurur. Ancak her vakada görülmez. Bu eritem 2-4 hafta içinde kendiliğinden kaybolur. Oluştuktan sonra 5-10 gün konsantrik olarak büyüyebilir. Küçükten büyüğe çapı değişebilir. Kaşıntı yapabilir, ısı artışı hissedilebilir, ama bazen hiç belirti vermeyip fark edilmeyebilir.

Kene ısırığından 4-6 hafta sonra Lyme hastalığının ilk sistemik bulguları (boğaz ağrısı, baş ağrısı, boyun ağrıları, ciddi yorgunluk, lenf bezi şişliği, titreme ve ateş) görülebilir. Bu tabloda boğaz ağrısı hariç üst solunum yolunun diğer belirtileri (burun akıntısı, öksürük) genellikle bulunmaz ve bu Lyme hastalığını gribal enfeksiyondan ayırır. Bu durum kendiliğinden geçer. Daha sonra eklem ve kas ağrıları başlayabilir. Eklem ağrıları genellikle büyük eklemleri (özellikle de diz) tutsa da küçük eklemleri de tutabilir. Ağrı genellikle şiddetlidir ve eklemden ekleme atlayıp gezici tipte olabilir. Dişlerde ve çene ekleminde ağrı yaygındır. Nörolojik tutulum kas seğirmesi, deride duyu bozuklukları, karıncalanma, hissizlik, deride yanma, zonklayıcı ağrılara yol açabilir.

Yüz felci Lyme hastalığının diğer bir nörolojik belirtisidir. Beyin tutulumu kısa süreli hafıza bozukluğu, kognitif bozukluk (dikkat, konsantrasyon, hafıza bozukluğu) ve panik atak, anksiyete, depresyon gibi psikiyatrik semptomlar gösterebilir. Ensefalit (beyin iltihabı) ve yüz felci kene ısırmasından sonra ilk birkaç ay içinde oluşma eğilimindedir. Fakat hastalığın alevlendiği herhangi bir zamanda da görülebilir.

Lyme hastalığı infeksiyöz ve toksik bir hastalıktır. Birçok değişik yakınmalara yol açabilir. Fibromyalji, kronik yorgunluk, eklem ağrıları, kas, bağ dokusu, tendon ağrıları içerebilir. Öncelikli bir nörolojik hastalık olarak da kendini gösterebilir (yorgunluk, kas zayıflığı veya felci, deride hissizlik, ağrı, karıncalanma, reflekslerde azalma). Lyme hastalığına bağlı yüzlerce belirti olduğunu ve diğer hastalıkları taklit edebileceğini unutmamak gerekir. Lyme hastalığının birçok hastalıkla karışması yüzünden bu hastalığa büyük taklitçi de denir. Hastalığın gidişatı ne kadar erken yakalanabildiğine ve nasıl tedavi edildiğine bağlıdır. Erken, güçlü ve geniş tedavi sonucu prognoz mükemmeldir. Fakat birçok vakada erken teşhis koymak zordur. Çünkü belirgin Lyme hastalığı belirtileriyle kendini göstermez. Sıklıkla kendini birkaç şüpheli belirtiyle gösterir ve bu durumda kolayca yanlış teşhis konmasına yol açar.

Tanı Nasıl Konur?

Lyme hastalığının tanısı için iki aşamalı bir yaklaşım önerilmiştir. Serum örnekleri, birinci adım olarak ELISA yöntemi ile incelenmelidir. Bu yöntemle pozitif ya da sınırda bir değer bulunduğunda, farklı bir teknik ile (Western Blot) sonuç teyit edilmelidir. Negatif bulunan örnekler için tekrar test yapılması önerilmemektedir. Ancak hastada erythema migrans oluşumu varsa, başka belirtiler veya test sonuçları beklenmeden hemen tedaviye başlanması gerekir. Ne yazık ki tanıda kullanılan ELISA veya Western Blot testleri aktif enfeksiyonun kanıtı olamaz. Daha önce Lyme hastalığına sebep olan mikroorganizma ile karşılaşılıp, karşılaşılmadığı hakkında fikir verir. Bazı hastalarda ise pozitif ELISA veya Western Blot sonuçları non-spesifik dediğimiz, başka bir bakteri veya spiroket ile enfeksiyon nedeni ile çapraz reaksiyonlarla meydana gelebilir (yalancı pozitiflik olabilir).

Tedavi

Hastalığın erken dönemlerinde geniş spektrumlu antibiyotiklerin kullanılması etkilidir. Lyme hastalığının tüm klinik formlarında antibiyotik tedavisi uygulanmaktadır. Antibiyotik seçimi, dozajı ve uygulama şekli hastalığın evresi ve klinik görünüme göre değişir.

TAKLİTÇİ LYME

Lyme taklitçi bir hastalık olduğu ve özellikle bazı nörolojik hastalıklar ile karıştığı düşünülmektedir. Bu nedenle MS, ALS gibi hastalıkların Lyme hastalığı olabileceğine hatta Lyme hastalığının otizmi indüklediği veya otizm ile karıştığına dair bazı haberler vardır. Buna rağmen bu konuda yayınlanmış yayınlar tersini göstermektedir. Otizm ile Lyme ilişkisini araştırmak amacı ile otizmli 70 çocukta ve 50 sağlıklı kontrolde Lyme enfeksiyonu ile ilgili testler çalışılmış ve sonuçlar 2013 yılında yayınlanmıştır. Bu çalışmaya göre otizmli bir hastada B. burgdorferi IgG ELISA yöntemi ile pozitif, 4 hastada ise B. burgdorferi IgM sınırda bulunmuştur. Buna karşın 50 sağlıklı denekte ise B. burgdorferi IgG 4'ünde pozitif, B. burgdorferi IgM ise 1'inde pozitif bulunmuştur. Pozitif ve sınırda bulunan tüm örnekler doğrulama testi olarak kabul ettiğimiz Western Blot yöntemi ile çalışıldığında ise tümü negatif bulunmuştur. Otizmli veya sağlıklı çocukların hiçbirinde Lyme hastalığına dair bir kanıt bulunamamıştır.

Başka bir çalışmada da 104 otizmli çocukta ve 50 sağlıklı çocukta Lyme hastalığının serolojik kanıtı aranmış ve tüm hastalar negatif bulunmuştur.

Kaynaklar

1. Ajamtan M, Kosofsky BE, Wormser GP, Rajadhyalsha A, Alaedini A. Serologic markers of Lyme disease in children with autism. JAMA 2013;309:1771-2.

2. Burbelo PD, Swedo SE, Thurm A, Bayal A, Levin AE, Marques A, Iadorola MJ. Lack of serum antibodies against Borrelia burgdorferi in children with autism. Clin Vaccine Immunol. 2013;20(7):1092-3.