Hava Kirliliği ve Partikül Maddeler
|
Tablo-1 Hava Kirleticiler ve Sağlığımız Üzerine Etkileri
|
|
Kirletici Türü
|
Ana Kaynağı
|
Etkileri
|
|
Partikül Madde(PM)
|
Fosil yakıt kullanımı, taşıt emisyonları, tarım ve ikincil kimyasal reaksiyonlar, sanayi tozları,inşaa ve yıkım,kömür ve petrol yanması,okyonus spreyi ve biyolojik kaynaklar
|
Kalp problemleri, solunum yolu hastalıkları, kanser, bebek ölümlerinde artış
|
|
Ozon(O3)
|
Trafikten kaynaklanan azot oksitler ve uçucu organik bileşiklerin(VOC) güneş ışığıyla değişimi
|
Solunum sistemi problemleri, göz ve burunda iritasyon, astım, vücut direncinde azalma
|
|
Karbonmonoksit (CO)
|
Taşıt emisyonları, eksik yanma ürünü
|
Kandaki hemoglobin ile birleşerek oksijen taşıma kapasitesinde azalma, ölüm
|
|
Kükürtdioksit (SO2)
|
Fosil yakıt kullanımı, taşıt emisyonları,
|
Solunum yolu hastalıkları, asit yağmurları
|
|
Azotoksinler (NOx)
|
Taşıt emisyonları, yüksek sıcaklıkta yakma prosesleri
|
Göz ve solunum yolu hastalıkları, asit yağmurları
|
Hava kirliliği, canlıların sağlığını olumsuz yönde etkileyen ve havadaki yabancı maddelerin, normalin üzerinde miktar ve yoğunluğa ulaşmasıdır.
Bir başka deyişle hava kirliliği; havada katı, sıvı ve gaz şeklindeki yabancı maddelerin insan sağlığına, canlı hayatına ve ekolojik dengeye zarar verecek miktar, yoğunluk ve uzun sürede atmosferde bulunmasıdır. İnsanların çeşitli faaliyetleri sonucu meydana gelen üretim ve tüketim aktiviteleri sırasında ortaya çıkan atıklarla hava tabakası kirlenerek, yeryüzündeki canlı hayatını olumsuz yönde etkilemektedir.
Partikül maddeler (PM), havada asılı katı ve sıvı parçacıkların karışımından oluşan bir hava kirleticisidir. Partikül maddeler (birincil partikül maddeler) kirlilik oluşturan kaynaklardan doğrudan havaya yayılabilir veya atmosferik olaylar sonucunda sanayi kaynaklı diğer gazlarla birleşerek ikincil partikül maddeler ortaya çıkabilir ve hava hareketleriyle kilometrelerce uzaklara taşınabilir. Dünya Sağlık Örgütü 2013 yılında Partikül Madde’yi (PM) kanserojen ilan etmiştir.
Partikül maddeler mikrometre (μg/m 3 ) ile ölçülür ve boyutlarına göre isimlendirilir. PM10 mikron partiküller üst solum yollarında takılı kalırken, PM 2.5 mikron düzeyindeki partiküller solunarak akciğerler içindeki gaz alışverişi ile kana karışabilir. Akciğer kanseri de içinde olmak üzere solunum sistemi ve dolaşım sistemi hastalıkları yüzünden erken ölümlere yol açmaktadır.
Saç telinin yaklaşık 1/30’u kadar küçük olan PM 2.5 meteorolojik olaylarla ülkeler arasında bile kilometrelerce yol alabileceğinden düzeyinin izlenmesi ve sağlığı etkileyecek düzeyde artış göstermemesi için önlem alınması halk sağlığının korunması açısından bir zorunluluktur.
|
Tablo 2 - Dünya Sağlık Örgütü Partikül Madde Kılavuz Sınır Değerleri
|
|
Sınır Değer
|
PM2.5
|
PM10
|
|
Yıllık Ortalama
|
10 μg/m 3
|
20 μg/m3
|
|
24 Saatlik Ortalama
|
25 μg/m 3
|
50 μg/m3
|
Maalesef ülkemizde hala PM2.5 için kabul edilmiş yasal bir sınır değer yoktur.
Dünya Sağlık Örgütü tarafından önerilen bazı kılavuz değerler olmasına rağmen, partikül maddelerin herhangi bir olumsuz sağlık etkisinin olmadığı güvenli bir maruziyet düzeyi veya eşik değerine ilişkin kanıt yoktur.
Dünyadaki çocukların 1/7’si şu anda Dünya Sağlık Örgütü tarafından önerilen sınır değerleri üstünde kirli hava soludukları bölgelerde yaşıyor
Kirli havanın çocuklarda düşük doğum ağırlığı, otizm, diyabet (Tip 1), ani bebek ölümü sendromu, astım, KOAH, bronşiolit ve bronşit gibi solunum hastalıkları, zatürre, bebek ölümü ve zeka geriliği gibi sağlık sorunları ile ilişkili olduğu kanıtlanmıştır.
Çevre Mühendisleri Odasının yayınlamış olduğu raporda Avrupa ülkelerine göre ülkemizdeki solunan havanın kirliliğinin son 15 yılda arttığı belirtilmektedir
Endüstriyel faaliyetlerde proseslerde atmosfere emisyon salımı yapan tesisler için, standart yanma gazları ve oluşan diğer gazların ölçümleri, nem, hız, veislilik ve toz ölçümleri Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yetkilendirilen laboratuvarlarca belirli periyotlarda yapılmaktadır. Belirli şehir merkezlerinde kurulmuş olan 330 adet hava kalitesi izleme istasyonu ile hava kalitesi Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından izlenmektedir. Bu istasyonlardan elde edilen verilere https://www.havaizleme.gov.tr/ adresinden ulaşılabilir.
Türkiye’de 2018 yılında yeterli ölçüm yapılan 163 istasyonun %96,3’ünde yıllık PM10 ortalamasının DSÖ limitlerinin üzerinde kirli olduğu görülmektedir. İllere göre bakıldığında, yeterli sayıda ölçüm yapılan 73 ilin 1’i hariç tamamında yıllık PM10 ortalamaları DSÖ limitlerinin üzerindedir.
Kaynaklar:
https://www.wikizeroo.org/index.php?q=aHR0cHM6Ly90ci53aWtpcGVkaWEub3JnL3dpa2kvSGF2YV9raXJsaWxpxJ9p
http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0006/189051/Health-effects-of-particulate-matter-final-Eng.pdf
https://www.wikizeroo.org/index.php?q=aHR0cHM6Ly90ci53aWtpcGVkaWEub3JnL3dpa2kvSGF2YV9raXJsaWxpxJ9p
http://cmo.org.tr/resimler/ekler/2145efce8f89f52_ek.pdf